Ik moet bekennen dat ik dit artikel schrijf met een vooroordeel; namelijk dat ik al jaren enthousiast ben over dit concept. Dus ik ben wat bevooroordeeld, mocht je dus een kritisch en onbevooroordeelde blog over dit onderwerp willen lezen... dan zit je hier verkeerd. Ben je benieuwd waarom ik het concept van een OBI (Onvoorwaardelijk Basis Inkomen) als loopbaancoach omarm, lees dan verder. En ook voor de critici onder ons kan het een interessante blog zijn natuurlijk.
Even kort; wat houdt een OBI precies in? Een OBI kan je omschrijven als een uitkering voor iedereen. Een soort AOW, alleen dan als je 18 jaar bent. Het maakt niet uit of je rijk of arm bent, werkzaam of werkloos. Iedereen krijgt een vast bedrag vanuit de overheid dat overgemaakt wordt op je bankrekening. Je kan het vergelijken met zakgeld waarbij je een vast bedrag per maand krijgt. Gewoon omdat je bestaat. En als je er een baantje bij zoekt omdat je meer geld wil hebben, dan wordt dat niet gekort van je zakgeld. Da's dan gewoon extra geld wat op je binnen harkt. Over de hoogte en de precieze regeling van het OBI wordt nog druk gediscussieerd. Daar ga ik dan ook niet dieper op in. Ik bekijk dit concept dan ook door de ogen van een loopbaancoach, niet als beleidsmaker of accountant.
Waarom trekt dit concept mij zo aan? Ten eerste om persoonlijke redenen. Ik geloof sterk dat ieder mens bepaalde talenten in huis heeft en een meerwaarde kan zijn voor onze samenleving. Ondanks dat onze maatschappij een enorme vrijheid hierin lijkt aan te bieden laat de praktijk zien dat dit niet altijd het geval is. Veelal laten we onze keuzes omtrent onze studie of loopbaan afhangen van financiële- en statusverhogende aspecten. We volgen onze honger naar deze punten sneller dan dat we ons hart volgen, met alle gevolgen van dien. Ook merk ik dat veel mensen een financieel 'zwaard van Damocles' boven zich voelen hangen. Ze zouden hun hart wel willen volgen, maar hun financiële situatie staat dit niet toe. Een enorm verlies aan potentieel.
Hier in Nederland hebben we, als ik even mag generaliseren, vrijheid hoog in het vaandel staan. We vinden vrijheid een belangrijke waarde in ons leven en vieren zelfs ieder jaar op 5 mei onze bevrijding. Toch is het vreemd dat we, als we kijken naar onze visie op arbeid, we mensen dwingen om deel te nemen aan het arbeidsproces. We kijken mensen afkeurend aan als ze in de WW of de bijstand zitten. Oké, misschien jij niet, maar het gebeurt wel. Je moet tenslotte werken voor je geld. Je krijgt niet 'iets voor niets'. Je moet gewoon meedoen. Als een lemming de groep volgen richting de afgrond. Ondertussen mopperen we massaal over ons werk. Oké, misschien jij niet, maar kijk eens op o.a. sociale media hoe mensen staan te juichen als het vrijdag is en hoe ze mopperen dat het maandag is. "De vakantie duurde te kort!". Dat soort opmerkingen. Je bent dus helemaal vrij behalve de veertig uur in de week dat je hoort te werken. Dan moet je gewoon je burgerplicht voldoen. Dit klinkt voor mij als een contradictie, want als vrijheid echt een belangrijke waarde voor je is, waarom gun je dan niet iemand de mogelijkheid om te kiezen om deel te nemen aan het arbeidsproces?
Stel je eens voor dat je, bewijze van spreken, iedere maand €1000 op je rekening gestort krijgt. Zonder voorwaarden dus. Wat zou dat betekenen voor jouw leven? Zou je nieuwe keuzes gaan maken omtrent je loopbaan? Sluimert er misschien een stille wens om voor jezelf te starten maar doe je dat nu niet omdat het salaris van je werkgever nog te belangrijk is? Zou je een 180 graden switch willen maken en een totaal andere carrièrepad willen volgen? Misschien dat je juist je leven anders zou wil indelen door minder te gaan werken en meer tijd te besteden aan je gezin of familie? Zou je meer je hart willen volgen en een leven creëren waarin jij, met al je talenten en prachtige karaktereigenschappen, echt tot z'n recht zouden komen?
We leven in een tijd waarin producten en diensten in ruime overvloed aanwezig zijn. Schaarste kennen we niet. We hebben het, historisch gezien, nog nooit zo goed gehad. Het is bizar om te denken dat in een super rijk land als Nederland er nog steeds mensen rondom de armoede grens leven. Denk aan de mensen die gedwongen ontslagen worden omdat hun baan geoutsourced, gerobotiseerd/geautomatiseerd wordt? Reorganisaties zijn aan de orde van de dag. We moeten realistisch zijn en rekening houden met de technologische ontwikkelingen, maar denk ook aan de open grenzen en vrijhandels verdragen. De wereld is aan het veranderen waarbij we een sociaal beleid hebben dat daar niet op is ingericht.
"Maar wacht eens even; als we iedereen gratis geld geven dan gaat niemand meer werken!", hoor ik je denken. Oké, misschien geldt dit niet voor jou, maar alle andere mensen zouden de hele dag gaan zitten games en niks doen. Mensen zijn tenslotte niet te vertrouwen en zouden allemaal massaal misbruik maken van een OBI. Toch? Of toch niet? Want uit verschillende onderzoeken blijkt dat mensen niet niks gaan doen als ze een OBI ontvangen. Ze maken wel andere keuzes in het leven, maar ze gaan niet stil zitten. Dit is een hardnekkig vooroordeel dat we hebben richting onze medemens.
"Hoe gaan we dat dan betalen, zo'n OBI?" is een vervolgvraag die je zou kunnen stellen. Daar zijn verschillende ideeën over, zoals het Basisinkomen 2.0. Nou ben ik geen econoom of accountant, dus de berekeningen neem ik op de koop toe. Wat ik wel frappant vindt is dat de ECB jaren lang een QE beleid heeft doorgevoerd waarbij de ECB zelf geld creëerde om financiële instellingen van nieuw kapitaal te voorzien. En niet zomaar wat geld, maar in 2016 werd maandelijks een bedrag van €60- en later €80.000.000.000 overgemaakt naar financiële instellingen (overigens is dit nu gedaald naar €15 miljard per maand). En daar horen we niemand over, zoals de effecten van inflatie of koopkracht. Dat nemen we op de koop toe. Want dat zijn financiële instellingen. Die weten prima wat ze moeten doen met dat geld. Maar wij burgers, nee, wij zijn niet te vertrouwen. Oké, misschien ben jij wel te vertrouwen als je een OBI krijgt, maar de ander niet natuurlijk.
Het blijft bijzonder hoe we financiële instellingen, ondanks de crisis van 2008, blindelings vertrouwen, maar dat zaken als OBI ter discussie moeten worden gesteld. Eerst moeten er talloze trials plaatsvinden voordat we elkaar het vertrouwen gunnen op een leven gebaseerd op vrijheid, maar een QE wordt ingevoerd zonder dat men daadwerkelijk wist wat de effecten ervan zouden zijn. Zo stelde de Rabobank in een onderzoek in 2013 : [...] Hierbij staat de vraag centraal of het beleid er in slaagt om met monetaire middelen de economische groei aan te wakkeren en het inflatieniveau omhoog te krijgen. [...].
Bottom line ben ik van mening dat de discussie omtrent het OBI niet is of we het kunnen betalen. Er is klaarblijkelijk geld genoeg binnen Europa en zeker binnen Nederland. De vraag is of we het willen. Vertrouwen we elkaar? Durven we ons Calvinistische denken te herzien naar een meer modernere variant hiervan? Moeten we anders gaan kijken naar de rol die arbeid in ons leven inneemt? Is het werken een plicht of is het een expressie van onze talenten en vaardigheden? Werken we voor status en geld of werken we om ons aandeel in een betere wereld vorm te geven? Welke toekomst willen we?
Het OBI debat begint steeds meer op te komen. Bijvoorbeeld door mensen als Rutger Bregman die er al een aantal jaar voor pleit. Elon Musk en andere 'techgiganten' pleitten er ook voor. De Democratische Partij in de VS hebben zelfs een presidentskandidaat die een OBI als speerpunt heeft voor zijn campagne. Het idee lijkt steeds meer 'mainstream' te worden.
Als loopbaancoach juich ik dit toe. Omdat ik geloof in vrijheid, ook omtrent arbeid. Omdat ik geloof dat we een heleboel zorgen kunnen wegnemen bij mensen als we het 'geldprobleem' kunnen wegnemen. Omdat ik geloof dat we meer authentieke keuzes kunnen maken als geld niet meer de primaire drijfveer is. Maar ook omdat ik mensen vertrouw.
You're f*cking genius.
Ook al ken ik je niet.
Toch geloof ik daarin.